Aktualności

Pożar kościoła w Nieparcie

Pierwszy kościół w Nieparcie pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła powstał prawdopodobnie w 1240 roku. Jego fundatorem był biskup Paweł Grzymała, który hojnie go uposażył, po erygowaniu nadając mu dziesięciny ze wsi Woszczkowo, Rzeczkowo, Niepart, Gogolewo, Łaszczyn, Żołędnica, Gostkowo, Sarnowa, Sierakowo i Przyborowo. Jak dokładnie wyglądał dawny kościół nie wiadomo, należy przypuszczać, że był drewniany, jak przeważnie inne kościoły w owych czasach.

W XVI wieku kościół uległ ruinie, potem zbudowano nowy, a było to prawdopodobnie w 1600 roku, a wskazuje na to fakt, że pobudowali go Rosnowscy, którzy posiadali Niepart dopiero od 1540 roku.  Według akt wizytacyjnych z 1667 roku (wizytacji dokonywał ksiądz Wolski) w kościele były 4 ołtarze, jeden w kaplicy nad zakrystią fundacji Macieja Gostkowskiego, poświęcony przez biskupa poznańskiego Tholibowskiego w 1660 roku. Kolejny opis kościoła w Nieparcie pochodzi z 1725 roku, wówczas wizytacji dokonał ksiądz Libowicz, a z akt wizytacyjnych wynika, że świątynia była murowana, z dobrze pokrytym dachem, wewnątrz malowana, z sufitem kasetonowym i drewnianą posadzką, konsekrowana w 1661 roku przez sufragana poznańskiego biskupa pomocniczego Jana Baykowskiego.

Kolejny opis kościoła w Nieparcie pochodzi z 1831 roku, wówczas proboszcz Hipolit Wiczyński tak pisał: Kościół niepartski od najdawniejszych czasów był murowany, a na niego cegłę miano wyrabiać za teraźniejszym kowalem ku Rogowu idąc, że w tamtem miejscu gruzy z cegieł trafiali, nadto, że ten kościół w ten samem miejscu jak stał – tak stoi. Dalej proboszcz wspomina: Tenże kościół jest murowany z dobrej cegły, na wapno sadzonej, stojący w prostokąt, zwierający w sobie długości stóp 90, szerokości stóp 44, wysokości muru 34. Zakrystia przy tym kościele stojąca w końcu prostokątna na wschód – zawiera w sobie stóp długości 17, szerokości stóp 26, wysokości stóp 13, lecz wystawiona z zupełnie innej cegły, jest jak ściana muru kościoła z południa wrz z kruchtą, mającą długości stóp 15, wysokości stóp 8. Zmienność tej cegły pochodzi stąd, że kruchta i zakrystia i ściana kościoła w mowie będąca stanęły dopiero po upadku kaplicy Matki Boskiej Bolesnej, w której kaplicy kruchta i zakrystia się mieściły. Upadek kaplicy przypadł by o kilka lat wprzód na rok 1779. W końcu prostokąta kościoła stoi wieża w kwadrat wybudowana, w długości i szerokości mająca po 17 stóp, fundament u tejże wieży jest murowany, z muru nad fundament równej wielkości dwie kondygnacje 42 stóp zawierające wysokości, z których pierwsza kondygnacja z trzech stron deskami jest obita, a drugiej kondygnacji wszystkie cztery boki, a szczyt kościoła nieomal w połowie trzeciej kondygnacji kończy się. Od trzeciej kondygnacji zaczyna się kopuła blachą pokryta czerwoną farbowaną. Na wierzchu jest krzyż znacznej wielkości w kuli ozłoconej osadzony. Kopuła ta wznosi się wysokości stóp 42 kształtem coraz mniejszym ośmiograniastym. Wieża została obita deskami nakładem wspólnym przez poprzednika /czyli ks. Grudzielskiego/ z JW. Marcelim Czarneckim, krayczym koronnym, kollatorem w roku 1817. Wysokość całka tej wieży wynosi 105 stóp. W tejże wieży znajduje się dwoje drzwi, na których jest dłutem wyryto „Haec ecclesia aedificata Est anno Domini 1500”. Od wschodu rośnie dąb ziemostrawnej objętości 5 ćwierci, pomiernej wysokości, lecz rozłożysty w gałęzie, który sadzony miał być na pamiątkę, iż w tem miejscu leży pięciu ludzi od pioruna zabitych.
Natomiast w zapiskach Władysława Stachowskiego czytamy: Ciekawą wiadomość ks. Wiczyńskiego, jako by kościół nieparcki był przez pewien czas w rękach dysydentów, jak ich nazywa, sekty urjańskiej, czyli arjańskiej, nie udało się oprzeć żadnymi dokumentami. Dalej Stachowski pisze: Widocznie ks. Wiczyński opiera się na legendzie, krążącej jeszcze do dziś wśród tutejszego ludu, że kościół zagarnęli „urjanie”. Tak zwał lud polskich protestantów, jak potwierdza ks. Kozierowski, przytaczając na dowód tego fakt, że pod Stęszewem i Miłosławiem lud stare cmentarzyska nazywa urjańskimi.
Według tego opisu kościół przetrwał do 1904 roku. W nocy z sobotę 28 maja na niedzielę 29 maja 1904 roku kościół w Nieparcie spłonął doszczętnie, a przyczyny pożaru nie ustalono. Dzięki zaangażowaniu księdza proboszcza Marcin Szudarka, hrabiego Wiktora Jana Czarneckiego herbu Prus III z Gogolewa i ofiarności całej ludności niezwłocznie przystąpiono do budowy nowej świątyni. Budowy nowego kościoła według planów radcy Łukomskiego podjął się znany gostyński budowniczy Franciszek Polaszek. Kościół stanął w stylu gotyckim, jego długość wyniosła 42 metry z wieżą o wysokości 45 metrów. Zostały wykonane 3 ołtarze, organy, loża patronacka i zegar czterotarczowy. W 1906 roku zakupiono 3 dzwony od firmy Franz Schilling z Apoldy, a mianowicie św. Marcin (658 kg), św. Witor (375 kg) i św. Stanisław (175 kg). Później, a było to w 1917 roku, rozbito dwa mniejsze dzwony czego dokonał kowal Reimann z Gostynia, materiał przetopiono z przeznaczeniem na wykonanie dział. Budowę zakończono w 1907 roku, część patronacką, czyli 2/3 kosztów pokrył hrabia Wiktor Czernecki z Gogolewa, cała budowa kosztował 110.000 marek niemieckich w złocie. 19 maja 1908 roku kościół został konsekrowany przez sufragana poznańskiego, księdza biskupa doktora Likowskiego.

Poniżej kościół w Nieparcie przed i po pożarze w nocy z 28 na 29 maja 1904 roku, hrabia Wiktor Jan Czarnecki herbu Prus III (1850 -1916) - ordynat na Gogolewie, prawnik, historyk, patron nowego kościoła w Nieparcie oraz kościół wybudowany w latach 1904-1907.

Info: Maciej Gaszek & Mariusz Sobecki (GaSo)

 

Wróć